Trung đoàn 165 Sư đoàn 312 Quân đoàn 1 có Di tích lịch sử tại xã Khánh Thiện, huyện Lục Yên, Yên Bái được xây dựng cách đây hơn 20 năm từ chính tâm nguyện của những chiến sỹ đầu tiên của Trung đoàn ngày đầu thành lập và các thế hệ nhân dân xã Khánh Thiện, có những người là nhân chứng từng trực tiếp tiếp tế nuôi dưỡng bộ đội kháng chiến. Theo cuốn Lịch sử Đảng bộ xã Khánh Thiện, nguồn tư liệu ghi lại: Ngày 16/5/ 1948, tại đồi cọ thôn Tông Áng, xã Khánh Thiện, huyện Lục Yên, Trung đoàn 165 được thành lập, đồng chí Lê Thuỳ, Trung đoàn trưởng (sau này là Trung tướng Quân đội) đọc quyết định thành lập Trung đoàn… Trong bức thư gửi cho Huyện uỷ, Uỷ ban nhân dân huyện Lục Yên, Đảng uỷ, Uỷ ban nhân dân xã Khánh Thiện, đồng chí Trung tướng Lê Thuỳ, lúc đó là Trưởng Ban liên lạc Cựu chiến binh Trung đoàn 165 viết “Để nhớ về cội nguồn nơi Trung đoàn được thành lập tại xã Khánh Thiện, cũng như huyện Lục Yên là hậu phương đầy tình nghĩa…” Từ nhiều nguồn tư liệu và nhân chứng lịch sử, đặc biệt là tâm nguyện của các chiến sỹ đầu tiên của Trung đoàn trong Ban liên lạc Cựu chiến binh Trung đoàn 165 (theo nguồn tư liệu của Ban liên lạc, phiên hiệu Trung đoàn 165 chính là lấy từ ngày 16/5, ngày tháng thành lập trung đoàn ghép lại) di tích Trung đoàn tại xã Khánh Thiện đã được công nhận là di tích lịch sử cách mạng theo Quyết định số 701/2004/QĐ-UBND ngày 28/12/2005 của Chủ tịch UBND tỉnh Yên Bái. Nhưng, điều đáng nói ở đây, trong cuốn Lịch sử Trung đoàn bộ binh 165 - Thành đồng biên giới (1946 - 2016) do Đảng uỷ - Chỉ huy Trung đoàn 165 tổ chức xuất bản, lại ghi “Trung đoàn bộ binh 165 Sư đoàn 312 Quân đoàn 1 là một trong những Trung đoàn chủ lực đầu tiên của Quân đội nhân dân Việt Nam, được thành lập ngày 19/1/1946.”; bài viết của tác giả Hoàng Đình Sơn, Trung đoàn trưởng, đăng trên Báo Quân đội nhân dân, số ra: Thứ tư, ngày 19/1/2022, nhan đề: Trung đoàn “Thành đồng Biên giới” huấn luyện giỏi, thì ghi: “Vào những ngày đầu xuân năm 1946, cách đây 76 năm….ngày 10/1/1946 tại thị xã Lào Cai, Bộ tư lệnh Liên khu 10 đã quyết định thành lập Trung đoàn Lao Hà (Tiền thân của Trung đoàn 165 ngày nay). Ngày 19/1/1946, quyết định được công bố và trở thành ngày truyền thống của trung đoàn….” Như vậy, theo truyền thống lịch sử của Đảng bộ xã Khánh Thiện và của Ban liên lạc Cựu chiến binh Trung đoàn 165 thì Khánh Thiện tự hào là nơi ra đời của trung đoàn; ngược lại, theo tư liệu lịch sử của Trung đoàn 165 hiện nay thì không có gì liên quan đến mảnh đất, con người xưa và nay của xã Khánh Thiện, huyện Lục Yên ?! Và vì thế bia di tích lịch sử gần như cứ đứng rêu phong suốt hơn 20 năm nay. Đề nghị Sở Văn hoá, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái xác minh tính lịch sử chính xác của di tích lịch sử Trung đoàn 165 tại xã Khánh Thiện, huyện Lục Yên, bởi lịch sử gắn với tự tôn dân tộc, không thể làm sai lệch, méo mó lịch sử, nên trả lại ý nghĩa lịch sử cho di tích Trung đoàn 165 đúng nghĩa là di tích lịch sử cách mạng đã được công nhận.
